Küresel ticaretin artmasıyla birlikte ithalat ve ihracat süreçlerinde ürün güvenliği, insan sağlığı ve çevre koruması gibi konular daha fazla önem kazanmıştır. Türkiye, bu süreçleri daha şeffaf, hızlı ve etkili hale getirmek amacıyla dijital bir sistem geliştirmiştir: TAREKS (Tarım Ürünleri Kontrol Sistemi). Ticaret Bakanlığı tarafından işletilen bu sistem, dış ticarette tarım ve gıda ürünlerinin denetlenmesini dijital ortamda gerçekleştirmektedir.

TAREKS Nedir?

TAREKS, “Tarım Ürünleri Risk Esaslı Kontrol Sistemi” anlamına gelir. Türkiye’de ithalat ve ihracatı yapılan bazı tarım, gıda, sağlık ve çevreyle ilgili ürünlerin denetimlerini elektronik ortamda gerçekleştiren bir sistemdir. 2010 yılından itibaren uygulanmaya başlayan bu sistem, denetimlerde zaman ve kaynak israfını önlemek ve riskli ürünleri daha etkin tespit etmek amacıyla tasarlanmıştır.

TAREKS’in Amacı

• İnsan, hayvan ve bitki sağlığını korumak,
• Gıda güvenliğini sağlamak,
• Tüketici haklarını korumak,
• Haksız rekabeti önlemek,
• Dış ticarette işlemleri hızlandırmak,
• Kamu kaynaklarını daha etkin kullanmak.

Nasıl Çalışır?

TAREKS, ithalatçı veya ihracatçı firmaların sistem üzerinden beyan ettikleri ürünleri, geçmiş performanslarına ve ürün türüne göre risk analizine tabi tutar. Sistem, riskli görülen ürünleri fiziksel kontrole yönlendirirken, düşük riskli ürünlerin işlemleri daha hızlı tamamlanır.

İşleyiş adımları genel olarak şunlardır:

1. Firma, ithalat/ihracat beyanını TAREKS üzerinden yapar.
2. Sistem, ürün bilgilerini ve firma geçmişini analiz ederek otomatik risk değerlendirmesi yapar.
3. Gerekiyorsa laboratuvar testi veya fiziki muayene yapılır.
4. Kontrol sonucuna göre ürünler serbest bırakılır ya da reddedilir.

TAREKS’in Faydaları

• Hızlı ve etkin denetim: Dijital sistem sayesinde işlemler hızlanır ve bürokrasi azalır.
• Şeffaflık: Tüm süreçler kayıt altına alındığı için denetim izlenebilirliği sağlanır.
• Risk esaslı kontrol: Gereksiz denetimlerin önüne geçilerek kaynak israfı önlenir.
• Sağlık ve güvenlik: Riskli ürünler daha etkin kontrol edildiği için halk sağlığı korunur.
• Kolay erişim: Firmalar internet üzerinden 7/24 işlem yapabilir.

TAREKS Hangi Ürünlerde Uygulanır?

• Gıda ürünleri
• Tarım ürünleri
• Oyuncak ve çocuk bakım ürünleri
• Kozmetik ürünleri
• Kişisel koruyucu ekipmanlar
• Tekstil ve kırtasiye ürünleri
• Diğer çevre ve insan sağlığına etki edebilecek ürünler